Związki hodowców oficjalnie uznają ponad 100 ras kotów. Ich nazwy i obowiązujące wzorce nie są wprawdzie we wszystkich krajach jednakowe – zmieniają się też w miarę upływu czasu: rasa nie jest bowiem czymś stałym, lecz wciąż się rozwija. Najważniejszą i najbardziej widoczną cechą odróżniającą jest długość włosa, w dalszej kolejności zaś kolor okrywy i kształt głowy. Rasy są ponumerowane, i jeśli w katalogu wystawy przeczytamy „Baltazar z Niebieskiej Góry (16)”, wiadomo, że chodzi o kota kartuzkiego niebieskiego.
Większość ras należy do kategorii kotów krótkowłosych, w tym również nasze „zwykłe” koty domowe, których oficjalna nazwa brzmi europejski krótkowłosy.
Przedstawiciele tej rasy mogą mieć niebieskie bądź żółtawe oczy, okrywę białą, czarną, srebrzystą, rudą lub brązową w różne desenie: pręgi, cętki, plamy, pasma – tak jak ich przodkowie od setek lat zamieszkujący wiejskie obejścia.
Jednak najbardziej fascynuje hodowców „kocia arystokracja”: kot syjamski, burmański, abisyński czy perski. W rzeczywistości tylko 3% kociej populacji to wynik selekcji hodowców – większość mruczków, jak dawniej, szuka sobie partnerów na własną… łapę.
Najstarszy rysunek przedstawiający krótkowłosego kota o niebieskich oczach, którego głowa, uszy, ogon i łapy są czarne, powstał w 1794 r. w środkowej Azji. Jego autorem jest niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas. Rasa ta otrzymała swoją nazwę dopiero w 1884 r., kiedy brytyjski konsul Owen Gould przywiózł do Anglii z Syjamu (tak wówczas nazywała się Tajlandia) dwie pary tych zwierząt. W swej ojczyźnie były ponoć cenionymi mieszkańcami świątyń. W Europie od razu stały się sensacją (mówiono nawet ze zgrozą o „kotach z nocnych koszmarów”) i ich hodowla szybko się rozwijała. Koty syjamskie rodzą się całkiem białe. Dopiero później na mniej ukrwionych, chłodniejszych częściach ciała stopniowo pojawiają się czarne, ciemnobrązowe bądź niebieskie oznaki. Koty tej rasy są bardzo żywe, pojętne, towarzyskie, pozwalają nawet prowadzić się na smyczy. Ich donośny głos może jednak denerwować właściciela. Koty syjamskie hodowane obecnie mają długie i smukłe ciało, wąską głowę, oczy w kształcie migdałów i duże, ostro zakończone uszy.
Blisko spokrewniony z syjamskim, i cechujący się podobnym temperamentem, jest kot burmański. Nieco masywniejszy od syjamskiego, ma jednolitą, na przykład ciemnobrązową okrywę i złocistożółte oczy. Współczesne koty burmańskie pochodzą od „Wong Mau”, kotki przywiezionej w 1930 r. z Birmy do San Francisco. W dalszej hodowli okazało się, że był to mieszaniec kota syjamskiego z bur-mańskim. Hodowcy starali się u kolejnych pokoleń wydobyć jak najwięcej cech rasy burmańskiej.
Niebieskoszara okrywa włosowa charakteryzuje koty wielu ras, na przykład pochodzącego z Tajlandii korata czy ulubioną rasę Brytyjczyków, rosyjskiego niebieskiego, prawdopodobnie przywiezionego do Europy z Archangielska przez marynarzy. W ciągu pięciu wieków kartuzi z podparyskiego klasztoru wyhodowali rasę nazwaną niebieski kartuzki. Charakterystyczne cechy tej rasy to krępa budowa, wełnisty włos, bursztynowożółte oczy, spokojny temperament i cichy głos. Do swych starożytnych egipskich przodków najbardziej podobne są kot abisyński i, nie wszędzie jeszcze uznany za rasę, egipski mau. Mają one zielone lub żółte oczy i szczupły tułów o długich nogach. Potrzebują dużo wolnej przestrzeni, nie nadają się więc do trzymania w mieszkaniu. Obie rasy mają nie rzucającą się w oczy brązowoszarą okrywę włosową, egipski mau – z ciemnymi oznakami, kot abisyński zaś – pozornie jednolitą. W rzeczywistości każdy pojedynczy włos jest „indywidualnie” zabarwiony: na przykład u nasady biały, następnie rudy z dwoma lub trzema prążkami przy końcu.
