Pies, żeby przystosować się do środowiska człowieka, musi poznać podstawowe zasady współżycia grupy ludzi, z którymi ma mieszkać. Oznacza to. że zasad tych trzeba go nauczyć.
Ma on przyłączyć się do ludzi jako członek grupy, ważny, ale nie dominujący. Z punktu widzenia psa członkowie rodziny stanowią stado, a jego właściciel jest przewodnikiem tego stada. Psy w takim układzie czują się dobrze. Jeśli jednak członek rodziny podporządkuje się psu, to rezultaty takiej sytuacji są uciążliwe dla wszystkich, włącznie z psem.
Nauka przynosi więcej korzyści, niż bezwzględne podporządkowanie rozkazom. Psy, które znają swoje miejsce w ogólnym układzie domowym, nie są kłopotliwe w codziennym życiu. Nie oznacza to, że trzeba je ostro traktować, aby się nam podporządkowały. Większość psów jest szczęśliwa, gdy może spełnić życzenie właściciela, i z radością korzysta z okazji, aby to zrobić.
Nagrody pomagają w nauce. Już samo ich wstrzymanie ma wpływ na psa, często wystarczający, żeby przy następnej okazji zachował się tak, by zasłużyć na nagrodę.
Zbyt surowe kary lub inne formy okrucieństwa są bezużyteczne i niehumanitarne. Psy bite stają się nieufne, na gwałtowniejszy ruch domowników reagują strachem, uciekają i chowają się.
Podstawowe zasady nauki
Są trzy zasadnicze aspekty wychowania psa należącego do rodziny. Proces ten rozpoczyna się, zanim szczenię zostanie odsądzone od matki, a trwa – do pewnego stopnia – przez całe życie.
Pierwsze etapy nauki są powiązane z socjalizacją. Przede wszystkim trzeba pamiętać o tym, że pies uczy się współżycia w stadzie przebywając z innymi psami. Szczenię, które nie miało kontaktu z innymi przedstawicielami swego gatunku (a niektóre nie znają nawet swoich rodziców), nie będzie wiedziało, co to jest pies.
Równie ważna dla młodego psa jest potrzeba poznania innych gatunków. Dotyczy to zwłaszcza ludzi. Pies musi wiedzieć, że ma respektować ludzi w swoim otoczeniu. Później będzie się także uczył bronić przed napastnikami. Również rodzina musi dobrze odnosić się do psa, jeśli chcemy, aby wytworzyły się właściwe układy.
Inne zwierzęta, takie jak kot, świnka morska, czy królik, muszą być bezpieczne. Psu nie wolno ich atakować ani nawet bawić się z nimi w sposób zagrażający ich zdrowiu.
Ważnym zadaniem jest przyzwyczajenie psa do zachowania czystości, doprowadzenie do tego, by zwierzę załatwiało się poza domem. Pies nie może zakłócać estetyki, stanowić zagrożenia dla zdrowia ani być kłopotem dla domowników i sąsiadów.
Posłuszeństwo jest częścią wychowania, a pojęcie to oznacza nauczenie psa podstawowych rzeczy, takich jak trzymanie się nogi, respektowanie rozkazów siad i wstań, przychodzenie na zawołanie. Tresura, potrzebna do zdobywania nagród we współzawodnictwie, nie jest potrzebna przeciętnemu psu. Ten stopień wtajemniczenia uzyskuje się biorąc udział w kursach organizowanych przez oddziały Związku Kynologicznego. Pies może się wtedy nauczyć pokonywania prostych przeszkód, nieprzyjmowania pokarmu od obcego oraz pilnowania i obrony swego pana.